AMEA-nın həqiqi üzvü, yazıçı Kamal Abdullanın «Əvvəl-axır yazılanlar» kitabında

müəllifin həyat və ədəbiyyat barədə ümumiləşdirilmiş müşahidələri əks olunmuşdur.

Kitab 1989-cu ildə Yazıçı (Bakı) nəşriyyatında çap olunmuşdur.

Mən darıxan adamlar haqqında düşünürəm.  Haqverdiyevin kiçik şedevrlərindən
biri də “Çeşmək” adlanır. Bu hekayə sanki adi bir məzənin üzərində qurulub.

Ataların bir sözü var: “bəlкəni əкiblər, bitməyib”. Amma hərdən “bəlкə” “bitir”.
Bu sözün yerində işlənməsi bizə bir çox mətləbləri daha doğru-düzgün
anlamağa кöməк edir. Çünкi bizi şübhə etməyə səsləyir, tərəddüdümüzü
şərtləndirir, beləliкlə də həyatı “ağ-qara” rənglərdən xilas edir, ona rəngarəngliк gətirir.

Bir dəfə yazmışdım: «Yol» mənim üçün xüsusi isimdir. Bununla demək
istəməmişdim ki, gör mən Yolu necə gözəl sevirəm. Yox, əslində,
Yol məni üzən bir reallıqdır. Yola düşənədək min bir əzab içində
oluram, az qala dərd çəkirəm. Yola düşmək çətin olur, qıvrılıram,
vaysılanıram, daha hansı bicliklərə əl atmıram ki, Yol məni çəkib aparmasın.

Mirmehdinin yaxınlarda çapdan çıxmış «Küləyi dişləyən» adlı romanını
birnəfəsə oxudum. Varaqlayırdım ki, oxumayım, çünki başqa bir
əsərlə məşğul idim. Daha böyük, daha mürəkkəb və daha ağır roman oxumaqdaydım.

“Səhra böyüyür” isə çox böyük və qarşısıalınmaz faciədir, daha doğrusu
davamlı faciədir, amma əslində, heç dağıntı da deyil. Dağıntı daha asan
məsələdi. Haydegger Niçşeni şərh edərkən deyir ki, dağıntı yalnız özündən
əvvəlkinin məhvi deməkdir.